Door Astrid Dutré – Senior Estate Planner – Nagelmackers
Koppels die wettelijk samenwonen, denken vaak dat ze dezelfde rechten hebben als gehuwde koppels. Dat is echter niet het geval. Alvorens een keuze te maken tussen huwen en wettelijk of feitelijk samenwonen, worden het best alle voor- en nadelen grondig tegen elkaar afgewogen. De praktijk leert dat niet iedereen voldoende op de hoogte is van die verschillen.
Een analyse van de verschillen op het vlak van erfrecht en erfbelasting …
Wat zijn de verschillen op het vlak van het erfrecht?
Feitelijke samenwoners hebben geen erfrechtelijke aanspraken ten aanzien van elkaar en zullen dus niet automatisch van elkaar erven.
Het erfrecht van wettelijke samenwoners is beperkt en bestaat uitsluitend uit het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad. Dat betekent dus dat de langstlevende wettelijk samenwonende partner geen aanspraak kan maken op het roerende vermogen (geld, beleggingen …) van zijn partner. De wettelijk samenwonende partner is bovendien geen beschermde of reservataire erfgenaam. Het erfrecht op de gezinswoning is dus onzeker, aangezien dat via testament kan ontnomen worden.
De erfrechtelijke aanspraken van de langstlevende echtgenoot, bij gehuwde partners dus, zijn het ruimst en hangen af van de personen met wie hij tot de nalatenschap wordt geroepen.
Bij een huwelijk met kinderen erft de langstlevende het vruchtgebruik van de nalatenschap. De blote eigendom gaat over naar de kinderen.
Bij een kinderloos koppel kan de langstlevende echtgenoot tot de nalatenschap komen samen met de ouders en/of de broers en zussen van de overledene. Dan erft de langstlevende de volle eigendom van de goederen die tot de huwelijksgemeenschap behoorden of die hen in onverdeeldheid toebehoorden, en slechts het vruchtgebruik van de eigen goederen van de overledene. De ouders en/of broers en zussen verkrijgen dan de naakte eigendom van die eigen goederen.
Komt de langstlevende echtgenoot tot de nalatenschap met verdere erfgenamen, dan verkrijgt hij de volledige nalatenschap in volle eigendom.
Samengevat: de langstlevende echtgenoot wordt erfrechtelijk het meeste toebedeeld. Bovendien wordt hij reservatair beschermd. Dat houdt in dat hij minstens recht heeft op het vruchtgebruik op de helft van de nalatenschap, met als minimum het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad.
Welke tarieven gelden op het vlak van de erfbelasting?
Vlaams Gewest
Feitelijke samenwoners erven niet automatisch van elkaar. Indien ze elkaar begunstigen via testament is het tarief tussen vreemden (tussen 25% en 55%) tijdens het eerste jaar van toepassing. Na één jaar samenwonen kunnen ze daarentegen het tarief in rechte lijn en de voetvrijstelling van 50.000 euro op de roerende goederen genieten. De gezinswoning is echter pas vrijgesteld na 3 jaar samenwonen.
Wettelijke samenwoners hebben onmiddellijk recht op het voordelige tarief in rechte lijn (tussen 3 en 27%), de vrijstelling van de gezinswoning en de voetvrijstelling. Hier moet er dus geen rekening gehouden worden met een wachttermijn.
Gehuwden genieten dezelfde voordelige tarieven en vrijstellingen als wettelijke samenwoners.
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Wettelijke samenwoners komen onmiddellijk in aanmerking voor dezelfde voordelige tarieven als gehuwden (tussen 3 en 30%).
Feitelijke samenwoners worden daarentegen belast aan het tarief dat van toepassing is op ‘alle andere personen’. Er worden geen wachttermijnen toegepast (tussen 40 en 80%).
Waals Gewest
Wettelijke samenwoners genieten het voordelige tarief dat van toepassing is tussen gehuwden (tussen 3 en 30%).
Feitelijke samenwoners worden onderworpen aan het tarief van toepassing op ‘alle andere personen’ (tussen 30 en 80%).
Besluit
Op vandaag biedt het huwelijk nog steeds de ruimste bescherming en geniet het op het vlak van de erfbelasting de meest gunstige regeling.
Wettelijk samenwonen leunt het dichtst aan bij het huwelijk.
Feitelijke samenwoners worden vandaag op civiel en fiscaal vlak het minst beschermd. Er is geen automatisch erfrecht waardoor zij nog steeds moeten bijsturen met een testament. Na verloop van tijd kunnen ze enkel in het Vlaams gewest van dezelfde tarieven genieten inzake erfbelasting als de gehuwden.
Deze publicatie heeft een louter informatief karakter en verbindt geenszins de bank. Zij houdt geen rekening met uw persoonlijke situatie en kan in geen geval gelijkgesteld worden met een juridisch of fiscaal advies.
