Door Sophie Slits en Pieter Haine, senior legal advisors bij Nagelmackers
Wat gebeurt er na een overlijden met de bankrekeningen van de overledene (blokkering van de rekeningen, sluiting van de rekening van de overledene – opening van de rekening van de erfgenamen)?
Een geliefde die overlijdt, is iets waar men ongetwijfeld liever niet aan denkt. Toch is het belangrijk dat men weet wat er moet gebeuren onmiddellijk of kort na het overlijden en voor welke zaken men enkele maanden de tijd heeft. Dit is een overzicht van de stappen die gezet moeten worden bij de bank van de overledene.
Contact opnemen met de bank
De erfgenamen van de overledene moeten de bank(en) verwittigen waar de overledene tegoeden bezat. Die tegoeden van de overledene worden geblokkeerd en kunnen pas gedeblokkeerd worden na de afhandeling van bepaalde formaliteiten.
Blokkering
Zodra de bank op de hoogte is van het overlijden van een rekeninghouder, blokkeert zij:
- alle tegoeden op naam van de overledene;
- de tegoeden op naam van de echtgeno(o)t(e) van de overledene (ongeacht het huwelijksstelsel);
- de tegoeden op naam van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e);
- de tegoeden op naam van de overledene en een derde persoon;
- en ten slotte de tegoeden op naam van de overledene, zijn/ haar echtgeno(o)t(e) en een derde.
Is er een kluis, dan wordt die verzegeld. Eventuele volmachten die de overledene aan anderen heeft gegeven, komen te vervallen.
Staat van de rekeningen, opnemingen en stortingen
De bank bezorgt, op basis van de lijst 201, een overzicht van alle tegoeden van de overledene op de datum van het overlijden aan de Federale Overheidsdienst Financiën (hierna de FOD Financiën).
Het opsturen van deze lijst maakt deel uit van de verplichtingen van de bank en ontslaat de erfgenamen niet van hun verplichting om een aangifte van nalatenschap in te dienen. Ondanks deze blokkering is het onder bepaalde voorwaarden toch nog mogelijk betalingen te verrichten die verband houden met de nalatenschap (bv. begrafeniskosten, ziekenhuisfacturen …).
De echtgeno(o)t(e) of de wettelijke samenwoner kan van de bank een voorschot krijgen op zijn/haar deel van het saldo van de geblokkeerde rekeningen voor de betaling van dagelijkse uitgaven. Dat voorschot mag niet meer bedragen dan de helft van wat er op de rekeningen staat, met een maximum van 5.000 euro. Indien de echtgeno(o)t(e) of de wettelijke samenwoner van deze mogelijkheid frauduleus gebruik maakt om een hoger bedrag af te halen, worden hem/haar twee sancties opgelegd: hij/zij wordt geacht de nalatenschap zonder meer aanvaard te hebben en hij/zij moet deze som aan de andere erfgenamen terugbetalen.
Op de rekeningen, ook al zijn ze geblokkeerd, kunnen nog stortingen worden uitgevoerd.
Deblokkering
Zodra de bank officieel op de hoogte is van de wettige erfgenamen van de overledene, worden de rekeningen gedeblokkeerd.
De bank informeren kan op twee manieren:
- Via een attest van erfopvolging, afgeleverd door de ontvanger van het registratiekantoor. Die aflevering is gratis, maar kan slechts onder bepaalde omstandigheden. Er mag geen testament of huwelijkscontract zijn en er mogen geen handelingsonbekwame – bv. minderjarige – erfgenamen zijn. In die gevallen is het verplicht een beroep te doen op een notaris.
- Via een akte van erfopvolging opgemaakt door de notaris.
Vooraleer een kluis gedeblokkeerd wordt, moet er eerst een officiële inventaris van de inhoud opgemaakt worden. Dat gebeurt hetzij door een medewerker van de bank, hetzij door een notaris. De FOD Financiën wordt eveneens uitgenodigd.
De inventaris moet ondertekend worden door alle erfgenamen en de afgevaardigde van de FOD Financiën indien die aanwezig is.
Vrijgeven van de fondsen
De erfgenamen willen dat de fondsen vrijgegeven worden. Er werd een attest van erfopvolging of een akte van bekendheid van de notaris bezorgd. Welke andere documenten moeten de erfgenamen ondertekenen om de rekening(en) te laten deblokkeren en de fondsen te laten vrijgeven?
Volgens een Febelfin-circulaire moet de notaris of het registratiekantoor sedert 1 juli 2012 in deze documenten de afwezigheid, het bestaan of de vereffening van fiscale en/of sociale
schulden vastleggen.
De vrijgave van de tegoeden van de nalatenschap door de bank hangt dus af van de afwezigheid of de vereffening van schulden.
Twee hypotheses zijn mogelijk:
- Een notaris wordt belast met de vereffening van de nalatenschap. Het team dat verantwoordelijk is voor Nalatenschappen binnen de bank volgt zijn instructies nauwgezet op. In sommige gevallen echter beperkt de tussenkomst van de notaris zich tot het opstellen van de akte van bekendheid. Dan komt hij niet tussen bij de vereffening en moet er contact worden opgenomen met de erfgenamen.
- Er wordt geen notaris belast met de vereffening van de nalatenschap. De bank moet dan contact opnemen met de erfgenamen zodra hun identiteit werd vastgesteld. De erfgenamen moeten aan de bank duidelijke en nauwkeurige instructies geven over de bestemming van de geërfde tegoeden.
Gezien de complexiteit van bepaalde verrichtingen en hun civiele en fiscale implicaties, is het ten sterkste aangeraden om een notaris of persoonlijk adviseur te raadplegen.
