Wat gebeurt er met de gezinswoning bij een overlijden?

@pexels

Door Bank Nagelmackers

Vooraleer dieper in te gaan op die vraag, moet u weten dat er aan elk overlijden twee aspecten verbonden zijn, een juridisch en een fiscaal aspect.

Enerzijds is er de vraag naar wie de nalatenschap en het aandeel in de gezinswoning gaat. Met andere woorden wie zijn de erfgenamen?

Anderzijds stelt zich de vraag hoeveel die vererving zal kosten. Met andere woorden: hoeveel successierechten moeten er betaald worden?

Het erfrecht

In het merendeel van de gevallen woont men in de gezinswoning met zijn of haar partner. Veel hangt af van de wijze waarop dat partnerschap georganiseerd werd.

• In geval van een huwelijk met kinderen, erft de langstlevende huwelijkspartner bij het overlijden het vruchtgebruik op de nalatenschap van de overledene en dus ook op diens aandeel in de gezinswoning. De blote eigendom zal vererfd worden door de kinderen. Zijn er geen kinderen en steekt de gezinswoning in het gemeenschappelijke vermogen (omdat die samen werd aangekocht), dan erft de langstlevende huwelijkspartner die woning in volle eigendom. Hetzelfde geldt indien de woning in exclusieve onverdeeldheid aan beide echtgenoten toebehoort (indien gehuwd met scheiding van goederen).
• Bij wettelijke samenwoners erft de overlevende partner eveneens het vruchtgebruik op het aandeel in de gezinswoning.
• Bij feitelijke samenwoners voorziet de wet niets voor de overlevende partner, zelfs na verschillende jaren samenwonen. Het aandeel in de gezinswoning zal dan toekomen aan de wettige erfgenamen van de overledene, namelijk de kinderen, of bij afwezigheid daarvan, de broers/zussen of ouders of nog verdere familieleden. Als men zijn partner wil beschermen, dan zal hier actie ondernemen moeten worden. Dat kan door te opteren voor een wettelijke samenwoning dan wel huwelijkse relatie of door een testament op te maken waarin iemand zijn aandeel in de gezinswoning aan zijn partner toebedeelt.

Een kwestie van kosten

Wat kost die vererving van de gezinswoning voor de overlevende partner dan? Dat wordt bepaald door de successierechten.

• In de drie gewesten is er een vrijstelling van erfbelasting van de gezinswoning voor de langstlevende echtgenoot. Concreet betekent dat dat het om de woning moet gaan waar het koppel een gezamenlijke woonplaats had.
• In het Vlaams Gewest wordt die vrijstelling zelfs uitgebreid naar de wettelijk en de meer dan drie jaar feitelijk samenwonende partner.
• In Brussel en Wallonië geldt de vrijstelling enkel in hoofde van de langstlevende huwelijks- of wettelijk samenwonende partner.
• En wat als één of beide partners omwille van gezondheidsredenen op het ogenblik van overlijden niet meer thuis woont/wonen maar in een rust-of verzorgingsinstelling verblijft/verblijven? Gelukkig blijft de vrijstelling voor de gezinswoning ook hier gelden!

Wist u dat?

Echtgenoten kunnen op het niveau van hun huwelijkscontract afspraken maken en verder gaan dan de loutere toebedeling van het vruchtgebruik. Steekt de woning in de huwgemeenschap, dan kan dat door de opname van een zogenaamde keuzebeding. Zijn ze gehuwd onder een scheiding van goederen, dan kan dat door het huis in een zogenaamd toegevoegd intern gemeenschappelijk vermogen te steken en daar een keuzebeding aan te koppelen.

Ook een testament wordt vaak als planningsinstrument ingezet als het over de gezinswoning gaat. Soms noodzakelijk, bij feitelijk samenwoners, vaak nuttig als men verder wil gaan dan het vruchtgebruik dat de wet voorziet.

Raadpleeg ook de corner Overdracht