@Pexels
Door Degroof Petercam
De 24e klimaatconferentie van de VN, die plaatsvond in Katowice, Polen, sloot 2018 af. De gewenste uitkomst van de conferentie? De afronding en verfijning van het ‘Paris Rulebook’, dat bepaalt hoe het Klimaatakkoord van Parijs moet worden uitgevoerd, om zo een rechtvaardige en doeltreffende energietransitie te verzekeren. In de nasleep van de conferentie en nu 2018 achter ons ligt, is het aangewezen om een stand van zaken op te maken. Wat werd er (al dan niet) overeengekomen in Polen tijdens de 24e klimaatconferentie? Hoe gaan landen over de hele wereld om met de uitdagingen om de opwarming van de aarde te temperen? Doet de EU het goed? Mogen we tevreden zijn, of moeten we eerder rouwen?
2018 gaf ons enkele tekenen van hoop voor de komende decennia …
- Alle partijen die aanwezig waren op de klimaatconferentie waren het eens over de regels die in het Paris Rulebook werden vastgelegd om zo hun inspanningen om de uitstoot terug te dringen te meten, te rapporteren en te controleren. We kunnen het Paris Rulebook beschouwen als een nieuwe mijlpaal in de strijd tegen de klimaatverandering, aangezien het voor de landen veel moeilijker zal worden om zich uit hun beloftes te wringen. Zoals reeds werd aangehaald door de Principles for Responsible Investment, zal het vastleggen van deze regels beleggers immers meer vertrouwen geven in de uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs. Meer dan 400 beleggers met meer dan 32 biljoen USD-activa onder beheer (AUM) drongen immers aan op het Paris Rulebook. (bron: UNFCCC)
- Hoewel Polen nog steeds niet van plan is om zijn steenkoolcentrales in de nabije toekomst te sluiten, zijn er onder het Poolse voorzitterschap verschillende initiatieven gelanceerd om de klimaatverandering te bestrijden, waaronder een verklaring over het behoud van bossen (‘forests for climate’). (bron: Carbon Brief)
- Tijdens de klimaatconferentie beloofden verschillende landen (EU, VK, Canada, Argentinië, Mexico) om hun Nationally Defined Contributions in 2020 op te trekken. Een minderheid (India, Canada, Oekraïne en Jamaica) beloofde zelfs om tegen 2020 ambitieuzere doelstellingen voor te leggen. (bron: Carbon Brief)
- De Europese Commissie verhoogde haar ambities en presenteerde haar strategische langetermijnvisie voor een ‘welvarende, moderne, competitieve en klimaatneutrale Europese economie tegen 2050’. We moeten er echter wel bij zeggen dat de meeste EU-lidstaten tot dusver niet op het goede spoor zitten om zelfs maar de oorspronkelijke reductiedoelstellingen voor 2020 te behalen die werden vastgelegd in het Klimaatakkoord van Parijs. (bron: Europese Commissie, The Guardian, Climate Action Network Europe)
- Een van de pijlers van het Klimaatakkoord van Parijs was de collectieve wereldwijde doelstelling om 100 miljard USD per jaar vrij te maken tussen 2020 en 2025 om de energieomslag in de groeilanden te financieren. In 2017 zagen we enkele veelbelovende resultaten, toen de EU in totaal 20,4 miljard EUR uittrok voor de financiering van klimaatplannen. Maar laten we eerlijk zijn: er is nog een lange weg te gaan. (bron: Europese Commissie)
Jammer genoeg is er nog veel meer reden tot ongerustheid …
- De klimaattop in Polen was de 24e in de reeks. Sinds de eerste COP in 1995 werd georganiseerd in Berlijn, is de jaarlijkse CO2-uitstoot alleen maar toegenomen, en bereikte in 2018 zelfs een historisch recordhoogte. Volgens Global Carbon Project, een internationaal onderzoeksproject, zal de CO2-uitstoot in 2018 naar verwachting met 2,7 % toenemen in vergelijking met het niveau van 2017. Dat is de snelste toename in zeven jaar tijd. We moeten de zaken zeggen zoals ze zijn: 2018 was nog maar eens een slecht jaar voor het klimaat. Indien deze teleurstellende trend om de uitstoot te verminderen zich doorzet, zullen we een nog snellere en meer drastische energieomslag nodig hebben. Dergelijke transitie zal gepaard gaan met een strenge koolstofprijszetting en een beleid dat zowel gericht is op de vraag als het aanbod. (bron: Our World in Data, NASA, RenewEconomy)
- Het 1,5°-rapport van het IPCC, dat in oktober vorig jaar werd gelanceerd, zweepte het debat op in Polen. Volgens het Emissions Gap Report 2018 van het Milieuagentschap van de VN dienen we onze inspanningen om de uitstoot te verminderen te vervijfvoudigen om aansluiting te vinden bij het 1,5°-scenario. Maar aangezien de 24e conferentie vooral dieper inging op technische aspecten van het Akkoord van Parijs, bleef de noodzakelijke versterking van de huidige nationale beloften grotendeels dode letter. In 2020 zullen alle partijen hoe dan ook nieuwe en meer ambitieuze doelstellingen moeten vastleggen. (bron: Carbon Brief)
- De finale bespreking van een van de meest technische en moeilijke onderdelen van het Paris Rulebook, namelijk de regels rond (vrijwillige) marktmechanismen (i.e. compensatiemechanismen), werd uitgesteld tot de COP25. Via dergelijk systeem zouden landen de inspanningen die hun klimaatbeloften overstijgen, kunnen verhandelen. Maar als gevolg van bezorgdheid over de risico’s van het dubbel tellen van emissierechten, moeten er afzonderlijke en transparante boekhoudkundige regels worden vastgelegd. Er kon in Polen echter geen overeenkomst worden bereikt, grotendeels als gevolg van de tegenkanting van Brazilië. (bron: Carbon Brief)
- De keuze om Polen als gastheer te benoemen van een klimaattop kan in vraag gesteld worden. Het aandeel van steenkool in de energieproductie van Polen bedraagt momenteel namelijk 80 %. Hoewel Polen zich ertoe heeft verbonden om dit aandeel te verlagen tot 60 % tegen 2030 en 50 % tegen 2050, is de overheid niet van plan om steenkool volledig uit te faseren. Volgens president Andrzej Duda druist ‘het gebruik van eigen hulpbronnen, en in het geval van Polen is dit steenkool, en het verzekeren van de energiebevoorrading op basis hiervan, niet in tegen de klimaatbescherming.’ (bron: Reuters, Carbon Brief, The New York Times)
- Polen is echter niet het enige land dat ons tijdens de COP24 redenen tot ongerustheid. Zo stak Brazilië een spaak in het wiel van de gesprekken over koolstofcompensatie, door een vage omschrijving te eisen om zo gebruik te kunnen maken van het CO2-absorptievermogen van het Amazonewoud. Bovendien hebben de nieuwe president van het land, Jair Bolsonaro en zijn regering al gedreigd om uit het Klimaatakkoord van Parijs te stappen en om extreme dereguleringsmaatregelen voor het milieu in te voeren. Australië stelde ook teleur toen het samen met de VS de steenkoolindustrie verdedigde. Daarnaast zitten heel wat EU-lidstaten niet op het goede spoor om hun oorspronkelijke reductiedoelstellingen voor 2020 te behalen. Dat roept vragen op over de nieuwe Europese strategische visie voor 2050. Hoewel Duitsland net zijn laatste steenkoolmijn heeft gesloten, is het land nog steeds sterk afhankelijk van steenkool, dat goed is voor 40 % van zijn energieverbruik. Tijdens de COP kwam er verder nog een teleurstellende uitspraak van de Oostenrijkse vicepremier, die openlijk de klimaatverandering door toedoen van de mens in twijfel trok. Dit duidt toch op enige beperkingen van het Oostenrijkse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie om klimaatverandering daadwerkelijk tegen te gaan. Begin 2019, wanneer 97 % van de klimaatwetenschappers het erover eens is dat de mens klimaatverandering aanzienlijk versnelt, verontrust dergelijke uitspraak ons misschien nog het meest..
- De bezorgdheid over de VS vereist een afzonderlijk paragraaf. Door het gebruik van fossiele brandstoffen aan te moedigen tijdens de gesprekken in Polen, en door haar intentie om het Klimaatakkoord van Parijs tegen 2020 te verlaten, doet de regering-Trump het op zijn zachtst gezegd niet al te best. En er is nog meer reden tot ongerustheid … Aangezien de Amerikaanse regering de onzekerheid over de klimaatregelgeving in de hand werkt (zoals het terugschroeven van het plan rond duurzame energie), is het mogelijk dat investeerders niet genoeg incentives krijgen om hun investeringen te kanaliseren naar koolstofarme oplossingen, aangezien het risico op ‘stranded assets’ als gevolg van een strikt energiebeleid verkleint. Door zich sterk te verzetten tegen het Klimaatakkoord van Parijs schaadt de regering-Trump bovendien het solidariteitsprincipe van het Akkoord, dat uitgaat van een collectieve strijd tegen klimaatverandering, en zet het andere landen ertoe aan om zich eveneens uit het Klimaatakkoord terug te trekken (bvb. Brazilië) of hun ambities terug te schroeven (bvb. Australië). (bron: Institute of International and European Affairs)
Conclusie: hoopvolle signalen, maar een algemeen gevoel van teleurstelling
Conclusie: de COP24 heeft ons enkele hoopvolle signalen gegeven voor de strijd tegen de opwarming van de aarde, met name dat er een nieuwe belangrijke mijlpaal werd bereikt: het Paris Rulebook of de ‘handleiding’ bij de uitvoering van de beloften die in Parijs werden gedaan. Dat neemt niet weg dat we in het algemeen een gevoel van teleurstelling overhouden aan de 24e COP. Er is de komende jaren immers een radicale en dringende transitie van ongeziene omvang vereist, en er moet nog veel meer worden gedaan om de ambitieuze en broodnodige CO2-reductiedoelstellingen 45 % en netto nul te behalen, respectievelijk tegen 2030 en 2050… We hopen dat de COP25 en COP26 meer zullen opleveren en antwoorden zullen bieden over de snelheid waarmee de transitie de komende decennia werkelijk zal plaatsvinden.
Lees ook corner Duurzame beleggingen
