Door Bank Belfius
Veel koppels wensen elkaar te beschermen en er zeker van te zijn dat ze in hun woning zullen kunnen blijven wonen, na het overlijden van één van hen. Dat is dan ook de reden waarom veel testamenten en huwelijkscontracten de gezinswoning toewijzen aan de langstlevende echtgenoot.
Op fiscaal vlak hebben de drie Gewesten een specifiek gunstregime ingevoerd voor de gezinswoning. De gezinswoning wordt gedefinieerd als zijnde de gezamenlijke hoofdverblijfplaats van de erflater en zijn overlevende echtgenoot of samenwonende partner. In het Brussels Hoofdstedelijk en het Waals Gewest moet de overledene er zijn hoofdverblijfplaats hebben gevestigd meer dan vijf jaar voor zijn overlijden.
Gezien de drie Gewesten een verschillend regime hebben, is het interessant om kort de gunstregimes ten voordele van de langstlevende echtgenoot of samenwonende partner samen te vatten.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Vlaams Gewest is de langst levende echtgenoot/partner volledig en definitief vrijgesteld van successierechten en dit ongeacht de waarde van de woning. De andere geërfde/gekregen goederen zullen eveneens in de lagere schijven worden belast.
In tegenstelling tot de andere twee regio’s heeft het Waalse Gewest een verlaagd tarief van 0% voor de eerste tranche van 160.000€ ingevoerd. Dit heeft twee gevolgen:
- De langst levende echtgenoot is belast op de waarde van het gebouw boven de 160.000€ in de schijven van 5%, 12%; marginaal tarief.
- Gezien de lagere schijven zijn gebruikt voor de hoofdverblijfplaats, worden de andere goederen onmiddellijk in de hogere schijven belast, dat wil zeggen 24% en 30% .
De toewijzing in volle eigendom van de gezinswoning heeft onmiskenbaar voordelen op burgerrechtelijk en fiscaal vlak voor de langstlevende echtgenoot :
- Op fiscaal vlak, vrijstelling of verlaagd tarief voor de gezinswoning ;
- Op burgerrechtelijk vlak, biedt de toewijzing in volle eigendom van de gezinswoning aan de langstlevende echtgenoot de mogelijkheid voor de langstlevende echtgenoot om alleen over de gezinswoning te beschikken en dit zonder dat de andere erfgenamen kunnen of moeten tussenkomen in de verkoop, het beheer,…
Deze voordelen zijn enkel voordelen voor de langstlevende echtgenoot want er zijn jammer genoeg tal van nadelen voor de afstammelingen.
Het is namelijk zo dat de gezinswoning in volle eigendom aan de langstlevende echtgenoot toekomt. Bij gevolg zullen de erfgenamen successierechten betalen op de totaliteit van de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot waarin men bovenop de eigen goederen van de langstlevende echtgenoot weer alle goederen terugvindt door hem/haar geërfd in volle eigendom. Gezien de progressiviteit van de tarieven, worden deze zwaarder belast in de tweede nalatenschap.
Laten wij dit met een voorbeeld illustreren :
Mijnheer en mevrouw (65 jaar) hebben twee kinderen en zijn gehuwd zonder huwelijkscontract. Ze zijn eigenaar van hun woning ter waarde van 500.000€.
Zonder huwelijkscontract en zonder testament, erft mevrouw het vruchtgebruik op de helft van het gemeenschappelijk vermogen (in dit voorbeeld enkel het huis). Bij het overlijden van Mevrouw, zal het vruchtgebruik uitdoven en zullen de kinderen volle eigenaar worden van de eerste helft geërfd van mijnheer zonder hierop successierechten te moeten betalen. Bovendien zullen de kinderen de andere helft van het huis erven en successierechten betalen op deze nalatenschap.
De totale kostprijs voor de twee nalatenschappen in het Brussels gewest zal 14.810€ bedragen en 25.800 € in het Vlaams Gewest.
Als mijnheer een testament opmaakt ten voordele van mevrouw (of als het huwelijkscontract een “langst leeft al”-clausule bevat), zal de gezinswoning eerst worden geërfd in volle eigendom en bij haar overlijden zal de gehele woning in haar nalatenschap terecht komen.
De totale kostprijs voor de twee nalatenschappen in het Brussels gewest zal 33.700€ bedragen en 39.000€ in het Vlaams gewest.
De bescherming van de langstlevende echtgenoot heeft dus een prijskaartje:
- Zijnde een verschil van 18.890€ in het Brussels gewest (33.700€ -14.810€ )
- Zijnde een verschil van 13.200€ in het Vlaams gewest (39.000€ – 25.800€).
In dit voorbeeld, is de meerkost het gevolg van de progressiviteit van de tarieven. Dit is enkel het geval als de gezinswoning (of haar tegenwaarde) zich nog in het patrimonium van de langstlevende echtgenoot bevindt.
Mevrouw kan vrij beslissen om de gezinswoning (alleen) te verkopen omdat deze te groot is geworden of teveel werk met zich meebrengt voor een alleenstaande vrouw. In ruil hiervoor gaat zij een kapitaal krijgen die zij aan haar kinderen kan schenken tegen het verlaagd tarief van 3% in het Brussels en Vlaams Gewest.
In dit geval, zal de fiscale kostprijs van de twee nalatenschappen 15.000€ bedragen in de twee gewesten. Dit is nog altijd (een beetje) duurder dan de wettelijke nalatenschap in het Brussels Gewest maar goedkoper in het Vlaams Gewest. Het heeft wel het voordeel om de beslissingsmacht van de langstlevende echtgenoot te vergroten.
Samengevat, heeft de toebedeling van de gezinswoning aan de langstlevende echtgenoot/samenwonende partner verschillende voor-en nadelen. Maar deze planningstechniek heeft wel het voordeel om de langstlevende partner te beschermen bij het eerste overlijden. Om een te hoge fiscale kostprijs te vermijden, moet deze toebedeling gepaard gaan met een planning na het eerste overlijden.
Lees ook corner overdracht
